Obrzęk piersi – Objawy, przyczyny i leczenie

Obrzęk piersi definiuje się jako występowanie bolesnego przepełnienia piersi. Stan ten pojawia się w momencie, kiedy więcej mleka jest produkowane, niż usuwane z piersi. Nawał pokarmu jest generalnie brakiem równowagi pomiędzy produkowaniem pokarmu, a popytem na pokarm w okresie karmienia piersią.

Najczęściej między drugim i szóstym dniem po porodzie następuje pojawienie się pokarmu w piersiach, któremu towarzyszy wyraźne wypełnianie. W tym czasie piersi stają się wyraźnie cięższe i nabrzmiałe, w porównaniu do wcześniejszych okresów czasu. W normalnej sytuacji nie powinien temu towarzyszyć żaden silny ból piersi. W przypadku intensywnego wzrostu laktacji, czyli tzw. nawału pokarmu, może pojawić się go znacznie więce, niż dziecko może pobrać w trakcie karmienia. W wyniku tego może dochodzić do bolesnego opuchnięcia, czyli obrzęku piersi. Obrzęk piersi najczęściej występuje w 3 lub w 4 dniu okresu poporodowego. W tym czasie produkcja mleka matki zamienia się z siary w mleko dojrzałe, a organizm dostosowuje procesy produkcyjne.

Przyczyny występowania obrzęku piersi

Każdy gruczoł piersiowy składa się z 20 płatków, które są odprowadzane przez 20 przewodów mlekowych, które mają swoje ujście na końcu sutków. Mleko matki powstaje w płatach ciała sutków z krwi matki i jest przenoszone przez przewody mlekowe do struktury zwanej bańką, w której część mleka jest przechowywana. Początkowe mleko zasysane przez dziecko pochodzi z rezerw, a późniejsze z płatków.

Zaraz po porodzie i przez kolejne 3-4 dni po nim, piersi wydzielają rzadką w konsystencji oraz przezroczystą i żółtawą ciecz zwaną siarą. Ilość wydzielanej siary jest wystarczająca dla 3 lub 4-dniowego dziecka.

Jednak wraz ze wzrostem zapotrzebowania dziecka na pokarm i silniejszym ssaniem zwiększa się produkcja mleka w piersiach matki. W tym momencie w gruczołach przysadki pojawia się odruch „odpuszczenia”, który powstaje w odpowiedzi na ssanie piersi przez dziecko. Dziecko może nie być w stanie wyssać całego mleka z piersi, tym samym powodując gromadzenie się pokarmu, co z kolei może przyczyniać się do powstawania stagnacji mleka w płatkach piersi. Prowadzi to bezpośrednio do obrzęku piersi związanego z nawałem pokarmu.

Inną przyczyną obrzęku piersi jest zwiększony dopływ krwi do piersi w okresie karmienia, który powoduje obrzęk tkanek piersi. Nabrzmiałe tkanki naciskają na przewody mlekowe, tym samym powodując spiętrzanie się mleka w płatkach. W momencie, kiedy tkanka piersi staje się coraz bardziej zatkana, ciągnie sutek, spłaszczając go, a nawet odwracając. Wklęśnięcie brodawki sutkowej może uniemożliwić niemowlęciu energiczne ssanie, a przez to powodując większe zmęczenie.

Za obrzęk piersi odpowiedzialne jest zarówno zwiększenie ukrwienia, jak i stagnacja pokarmu. W zastałym mleku łatwo może pojawić się zakażenie, ponieważ jest bardzo dobrą pożywką i miejscem dla wzrostu bakterii. Sytuacja taka może doprowadzić do zapalenia piersi lub nawet ropnia piersi.

Obrzęk w okresie karmienia dziecka piersią może przyjmować postać patologiczną. Jedną z możliwych przyczyn takiego stanu może być niewłaściwie dobrany i zbyt ciasny biustonosz. Może on uciskać na kanaliki mleczne, blokując przepływ pokarmu i powodując wrażliwość piersi na dotyk.

Objawy obrzęku piersi

Początkowy obrzęk piersi zazwyczaj pojawia się 2-6 dni po porodzie, czyli w okresie zwiększonej produkcji pokarmu oraz dostosowywania jego ilości do potrzeb dziecka. Czasami towarzyszyć mu mogą poniższe objawy:

• Przy obrzęku piersi może występować ból oraz tkliwość jednej lub obu piersi. W takie sytuacji piersi są wyraźnie napięte, nabrzmiałe, a także bolesne w czasie poruszania się.
• Ogólna temperatura ciała może być nieco podwyższona. Niski wzrost temperatury o około 1-2ºC w 3-4 dniu po porodzie najczęściej wskazuje na łagodny i umiarkowany obrzęk piersi. Temperatura ciała matki nie powinna jednak przekraczać 38,4°C, a także nie powinny występować objawy ogólnoustrojowe.
• Sutki mogą być obrzęknięte i zaczerwienione. Jeśli piersi są bardzo obrzęknięte, to może wydawać się, że sutki są wklęsłe. W tym czasie wiele młodych matek skarży się również na bolesność sutków, które mogą nawet pękać i krwawić.
• Ogólnie złe samopoczucie – Może występować ogólne złe samopoczucie, w tym utrata apetytu, ogólne osłabienie, zmęczenie oraz dreszcze.

Objawy obrzęku piersi mogą być bardzo podobne do objawów stanu zapalnego raka piersi (IBC). Jest to szczególnie agresywny rodzaj nowotworu piersi. Jeśli więc pojawią się jakiekolwiek z powyższych objawów, nie należy ich lekceważyć i uznawać za zwykłe obrzmienie piersi. Dokładna kontrola lekarska jest zawsze konieczna, aby wykluczyć IBC.

Czasami w przypadku wystąpienia obrzęków piersi konieczna może okazać się konsultacja ze specjalistą w dziedzinie laktacji. Lekarz lub doradca laktacyjny powinien zwrócić uwagę na występowanie zaczerwienienia, wrażliwości na dotyk lub też asymetryczny kształt piersi.

Leczenie obrzęku piersi i zalecane metody postępowania

Bardzo często zaleca się, by leczenie obrzęku było nadzorowane przez specjalistę lub konsultanta laktacyjnego. Podstawowym czynnikiem leczniczym jest regularne i efektywne opróżnianie piersi z pokarmu.

• Należy kontynuować regularne karmienie piersią. Dzięki temu piersi będą opróżnione z pokarmu, a to również utrzyma prawidłowy przepływ mleka. Zaleca się karmić przynajmniej 8–12 razy dziennie i nie rzadziej niż co 3 godziny.
• W przypadku trudności z karmieniem często zaleca się zmianę techniki i lepsze jej dostosowanie. Można również spróbować techniki uciskania otoczki brodawki, który pozwala na lepsze uchwycenie sutka przez dziecko podczas karmienia.
• Nagromadzone w piersi mleko należy usunąć ręcznie lub przy pomocy laktatora. W ten sposób zapobiegnie się stagnacji mleka w piersi. Należy to robić z dużą częstotliwością, ok. 8–12 razy dziennie.
• Piersi powinny być podtrzymywane przez dobrze dopasowany biustonosz. Zaleca się stosowanie biustonosza do karmienia piersią, który pozbawiony jest drutów i fiszbin. Powinien on dobrze i mocno podtrzymywać piersi. Szwy na biustonoszu czasami mogą uciskać kanały mlekowe i przez to uniemożliwiać prawidłowy przepływ mleka.
• Często zaleca się stosowanie ciepłych okładów, które wspomagają przepływ mleka.
• W przypadku pojawienia się bólu, lekarz może zalecić zażycie środków przeciwbólowych. Można również spróbować zimnych kompresów i okładów z liści kapusty.
• Piersi należy zachować w czystości, dzięki temu wyeliminuje się ryzyko powstawania ropnia.
• Jeśli jednak pojawi się pękniecie sutka, a karmienie piersią okaże się bardzo bolesne, lepiej jest odciągnąć pokarm za pomocą laktatora niż dalej karmić tradycyjną metodą.
• Jeśli używa się wkładki dopochwowe, to koniecznie muszą być one często wymieniane i zawsze czyste. Dzięki temu uniknie się rozprzestrzenianiu bakterii, które mogą dotrzeć również do piersi.

Jeżeli w przypadku zastosowanych powyżej wskazówek symptomy obrzęku piersi nie ustąpią w ciągu 24–48 godzin lub pojawią się objawy grypopodobne, takie jak pogorszenie samopoczucia, zawsze należy skontaktować się z lekarzem.

Źródła:

Jacobs, A. et al. S3-Guidelines for the Treatment of Inflammatory Breast Disease during the Lactation Period: AWMF Guidelines, Registry No. 015/071 (short version) AWMF Leitlinien-Register Nr. 015/071 (Kurzfassung). Geburtshilfe Frauenheilkd. 73, 1202–1208 (2013).

Lawrence, R.A. & Lawrence, R.M. Breastfeeding: a guide for the medical profession (Elsevier Mosby, Maryland Heights, MO, 2011).

Mangesi L and Dowswell,T. Treatments for breast engorgement during lactation (Review). The Cochrane Library 9, (2010).

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15117523/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26113871