Ciąża pozamaciczna, określana również jako ektopowa, charakteryzuje się zagnieżdżeniem poza macicą. W większości przypadków zarodek wszczepia się w jajowód, powodując wiele z klasycznych objawów. Ciąża pozamaciczna może być bardzo niebezpieczna dla zdrowia kobiety, zwłaszcza w zakresie utrzymania jej płodności. Najczęściej występuje u kobiet w wieku 25 – 30 lat i może mieć bardzo zróżnicowane przyczyny. W niniejszym artykule przybliżamy najważniejsze informacje na jej temat.
Ciąża pozamaciczna to stan patologiczny, który nie daje możliwości na rozwój i urodzenie dziecka. Jest ona następstwem nieprawidłowego zagnieżdżenia zarodka, który nie dociera do macicy. Stan ten może wiązać się z wieloma poważnymi powikłaniami, dlatego wymaga leczenia ginekologicznego. Według dostępnych danych ciąża pozamaciczna wcale nie jest bardzo rzadkim przypadkiem, jednak najczęściej nie powoduje poważnych konsekwencji w zakresie zdrowia fizycznego. Bez wątpienia jednak warto znać najważniejsze fakty na ten temat.
Czym jest ciąża pozamaciczna?
Od momentu zapłodnienia komórki jajowej po owulacji do samego porodu ciąża wymaga wielu zmian w ciele kobiety. Jednym z jej etapów jest podróż jajeczka do macicy, aby mogło dojść wszczepienia. W przypadku ciąży pozamacicznej zapłodnione jajeczko nie przyczepia się do macicy, a zamiast tego może przyczepić się do jajowodu, a znacznie rzadziej do jamy brzusznej lub szyjki macicy.
Podczas gdy test ciążowy może wykazać, że kobieta jest w ciąży, zapłodnione jajeczko nie może prawidłowo rosnąć nigdzie poza macicą. Według niektórych źródeł ciąża pozamaciczna występuje nawet w około 1-2 na 100 ciąż.
Nieleczona ciąża pozamaciczna może stanowić nagły poważny przypadek medyczny. Szybkie leczenie zmniejsza ryzyko bieżących powikłań po ciąży pozamacicznej, a także zwiększa szanse na przyszłe, zdrowe ciąże i zmniejsza ryzyko przyszłych powikłań zdrowotnych.
Co powoduje ciążę pozamaciczną?
Przyczyna ciąży pozamacicznej nie zawsze jest jasna i łatwa do ustalenia. Niżej wymienione warunki mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia:
- zapalenie i bliznowacenie jajowodów po wcześniejszej chorobie, infekcji lub operacji,
- czynniki hormonalne,
- nieprawidłowości genetyczne,
- wady wrodzone,
- schorzenia, które wpływają na kształt oraz kondycję jajowodów i innych narządów rozrodczych.
Lekarz często może być w stanie udzielić bardziej szczegółowych informacji na temat konkretnego przypadku.
Kto jest zagrożony ciążą pozamaciczną?
Wszystkie kobiety aktywne seksualnie są narażone na ryzyko ciąży pozamacicznej. Wzrasta ono w przypadku wystąpienia któregoś z poniższych czynników:
- wiek matki 35 lat lub więcej,
- historia operacji miednicy, operacji brzucha lub wielokrotnych aborcji,
- historia chorób zapalnych miednicy mniejszej (PID),
- historia endometriozy,
- poczęcie nastąpiło pomimo podwiązania jajowodów lub zastosowania wkładki wewnątrzmacicznej,
- koncepcja wspomagana była przez leki lub procedury związane ze zwiększeniem płodności,
- palenie tytoniu,
- wcześniejsza ciąża pozamaciczna,
- historia chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak rzeżączka lub chlamydia,
- wady w budowie jajowodów, które utrudniają jajeczku podróż do macicy.
Jeśli zaobserwuje się którykolwiek z powyższych czynników ryzyka, należy porozmawiać ze swoim lekarzem. Można rozpocząć współpracę z lekarzem lub specjalistą ds. płodności, aby zminimalizować ryzyko przyszłych ciąż pozamacicznych.
Jakie są objawy ciąży pozamacicznej?
Nudności i ból piersi są częstymi objawami zarówno w zdrowej ciąży, jak i ciąży pozamacicznej. W przypadku ciąży pozamacicznej znacznie częściej występują objawy, które mogą wskazywać na nagły problem zdrowotny, takie jak:
- ostre fale bólu w jamie brzusznej, miednicy, barku lub szyi,
- silny ból, który występuje po jednej stronie brzucha,
- lekkie lub ciężkie plamienie z pochwy lub krwawienie,
- zawroty głowy lub omdlenia,
- parcie w odbycie.
Zawsze należy skontaktować się z lekarzem i skorzystać z natychmiastowego leczenia, jeśli wiadomo o ciąży i występuje którykolwiek z tych objawów.
Diagnozowanie ciąży pozamacicznej
Jeśli podejrzewa się, że można mieć ciążę pozamaciczną, natychmiast należy skontaktować się z lekarzem. Ciąż pozamacicznych nie można zdiagnozować na podstawie badania fizykalnego. Lekarz może jednak wykonać czynności, które pozwolą wykluczyć inne możliwe czynniki.
Kolejnym krokiem do diagnozy jest wykonanie dopochwowego badania ultrasonograficznego. Polega ono na włożeniu do pochwy specjalnego przyrządu przypominającego różdżkę, by móc zaobserwować, czy w macicy znajduje się worek ciążowy. W przypadku jego braku, nie można mówić o zdrowej ciąży.
Lekarz może również wykonać badanie krwi w celu ustalenia poziomu hCG i progesteronu, są hormonami ujawniającymi się w czasie ciąży. Jeśli poziomy hormonów zaczną spadać lub pozostaną takie same w ciągu kilku dni, a worek nie będzie widoczny w badaniu ultrasonograficznym, ciąża będzie prawdopodobnie pozamaciczna.
Jeśli obserwuje się poważne objawy, takie jak znaczny ból lub krwawienie, może nie być wystarczająco dużo czasu na wykonanie wszystkich tych kroków. W skrajnych przypadkach z powodu ciąży pozamacicznej jajowód może pęknąć, powodując poważne krwawienie wewnętrzne. Lekarz będzie zmuszony przeprowadzić operację w trybie nagłym, aby zapewnić bezpieczeństwo ciężarnej kobiety.
Leczenie ciąży pozamacicznej
Ciąża pozamaciczna nie jest bezpieczna dla matki, a ponadto zarodek nie będzie mógł się rozwijać. Konieczne jest jak najszybsze usunięcie zarodka, aby uzyskać natychmiastowy powrót do zdrowia matki i jej długoterminową płodność. Opcje leczenia różnią się w zależności od lokalizacji ciąży pozamacicznej i jej etapu rozwoju.
Stosowane leki
Lekarz może zadecydować, że natychmiastowe powikłania są mało prawdopodobne. W takim przypadku może przepisać kilka leków, które mogą zapobiec pęknięciu masy ektopowej. Według wielu źródeł jednym powszechnym lekiem stosowanym w takim przypadku jest metotreksat.
Metotreksat jest lekiem, który hamuje wzrost szybko dzielących się komórek, takich jak komórki masy ektopowej. Prawdopodobnie lekarz poda go w zastrzyku. W trakcie leczenia należy również regularnie wykonywać badania krwi, aby upewnić się, że lek jest skuteczny. Gdy okaże się skuteczny, spowoduje objawy podobne do poronienia, które obejmują:
- skurcze,
- krwawienie,
- wypływ tkanki.
Po tego rodzaju zabiegu rzadko wymagana jest dalsza operacja. Zastosowanie metotreksatu nie wiąże się również z takim samym ryzykiem uszkodzenia jajowodu, jakie towarzyszy zabiegowi chirurgicznemu. Jednak po leczeniu nie można zajść w ciążę przez kilka miesięcy z powodu jego działania.
Zabieg chirurgiczny
Wielu lekarzy sugeruje usunięcie zarodka i naprawienie wszelkich uszkodzeń wewnętrznych w procedurze chirurgicznej, która nazywa się laparotomią. Podczas jej przeprowadzania lekarz wprowadza małą kamerę przez niewielkie nacięcie, aby mieć pewność, że wszystko przebiega właściwie. Następnie chirurg usuwa zarodek i naprawia wszelkie uszkodzenia jajowodu.
Jeśli operacja się nie powiedzie, chirurg może powtórzyć laparotomię, tym razem przez większe nacięcie. Lekarz może również wymagać usunięcia jajowodu podczas operacji, jeśli został on w wyniku ciąży pozamacicznej nadmiernie uszkodzony.
Opieka domowa po zabiegu
Lekarz powinien udzielić szczegółowych instrukcji dotyczących pielęgnacji ran po operacji. Głównym celem jest utrzymanie ich w czystości i suchości podczas procesu gojenia. Należy sprawdzać je codziennie pod kątem oznak ewentualnych infekcji, które mogą obejmować:
- krwawienie, które nie ustaje,
- nadmierne krwawienie,
- cuchnący wyciek,
- obszar gorący w dotyku,
- silne zaczerwienienie,
- znaczny obrzęk.
Po operacji można spodziewać się lekkiego krwawienia z pochwy i pojawienia się małych zakrzepów krwi, najczęściej do sześciu tygodni po zabiegu. Inne środki pielęgnacji i rekonwalescencji obejmują:
- unikanie podnoszenia większych ciężarów,
- picie znacznych ilości płynów, aby zapobiec zaparciom,
- relaksacja okolic miednicy, co oznacza powstrzymanie się od współżycia seksualnego, czy używania tamponów,
- zapewnienie sobie odpoczynku, szczególnie w pierwszym tygodniu po operacji, a następnie zwiększanie aktywności w kolejnych tygodniach, w miarę możliwości.
Zawsze należy powiadomić swojego lekarza, jeśli ból się nasili lub pojawią się jakieś nietypowe objawy.
Zapobieganie ciąży pozamacicznej
Przewidywanie i zapobieganie ciąży pozamacicznej nie są możliwe w każdym przypadku. Można być w stanie zmniejszyć ryzyko poprzez dbałość o zdrowie reprodukcyjne. Należy przede wszystkim ograniczyć liczbę partnerów seksualnych i chronić się przed chorobami wenerycznymi oraz infekcjami. Mogą one powodować m.in. zapalenie jajowodów, które zwiększy ryzyko ciąży pozamacicznej.
Zaleca się również regularne wizyty u ginekologa, w tym regularne badania. Podejmowanie kroków w celu poprawy stanu zdrowia, takich jak rzucenie palenia, jest również dobrą strategią zapobiegawczą.
Prognozy po ciąży pozamacicznej?
Długoterminowa perspektywa po ciąży pozamacicznej zależy od tego, czy spowodowała ona jakiekolwiek uszkodzenie fizyczne. Większość kobiet nie doznaje większego uszczerbku na zdrowiu. Jeśli oba jajowody są nadal nienaruszone lub nawet tylko jeden, jajeczko prawdopodobnie będzie mogło być skutecznie zapłodnione. Jeśli jednak występuje jakiś większy problem z reprodukcją, może on zwiększyć ryzyko przyszłej ciąży pozamacicznej. Jest to szczególnie ważne, jeśli wcześniej istniejący problem rozrodczy był przyczyną ciąży pozamacicznej.
Operacja może uszkodzić jajowody i zwiększyć prawdopodobieństwo przyszłych ciąż pozamacicznych. Jeśli konieczne jest usunięcie jednego lub obu jajowodów, należy porozmawiać z lekarzem na temat możliwych metod leczenia bezpłodności. Przykładem jest zapłodnienie in vitro, które polega na wszczepieniu zapłodnionego jajeczka bezpośrednio do macicy.
Utrata ciąży, bez względu na to, jak wcześnie, może być bardzo traumatyczna. Należy w tym czasie bardzo o siebie zadbać, zwracając uwagę na odpoczynek, zdrowe jedzenie i ćwiczenia, jeśli to tylko możliwe. Warto również dać sobie czas na rozpacz.
Pamiętaj, że wiele kobiet po ciąży pozamacicznej doczekuje się zdrowej ciąże i dzieci. Kiedy będziesz gotowa, porozmawiaj z lekarzem o tym, jak możesz zwiększyć szansę, że twoja przyszła ciąża będzie zdrowa.
Źródła:
Cleveland Clinic Staff. (2014). Ectopic pregnancy. my.clevelandclinic.org/health/diseases_conditions/hic_Ectopic_Pregnancy
Ectopic pregnancy. (2017). acog.org/Patients/FAQs/Ectopic-Pregnancy
Gyn onc home care after your laparotomy. (2017). uwhealth.org/healthfacts/gyn-onc/6081.pdf
Mayo Clinic Staff. (2015). Ectopic pregnancy. mayoclinic.com/health/ectopic-pregnancy/DS00622
Perkins KM, et al. (2015). Risk of ectopic pregnancy associated with assisted reproductive technology in the United States, 2001-2011. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4315158/
