Nietolerancja laktozy – Objawy, przyczyny i leczenie

Nietolerancja laktozy to zaburzenie trawienne spowodowane niezdolnością do trawienia laktozy, głównego węglowodanu w produktach mlecznych. Może powodować różne objawy, w tym wzdęcia, biegunkę i skurcze brzucha. Ludzie z nietolerancją laktozy nie wytwarzają wystarczającej ilości enzymu laktazy, który jest potrzebny do trawienia tego składnika mleka.

Laktoza jest disacharydem, co oznacza, że ​​składa się z dwóch cukrów. Składa się z jednej cząsteczki, każdej z cukrów prostych, glukozy i galaktozy. Enzym laktazy jest potrzebny do rozbicia laktozy na glukozę i galaktozę, które następnie mogą zostać wchłonięte do krwioobiegu i wykorzystane do wytworzenia energii. Bez wystarczającej ilości laktazy, laktoza przechodzi przez jelito niestrawione i powoduje negatywne objawy trawienne.

Laktoza znajduje się również w mleku matki i prawie wszyscy rodzą się ze zdolnością do jej trawienia. Bardzo rzadko występuje nietolerancja laktozy u dzieci w wieku poniżej pięciu lat.

Podsumowując należy wskazać, że nietolerancja laktozy to niezdolność do trawienia laktozy, głównego węglowodanu w nabiale. Problem ten spowodowany jest zmniejszoną produkcją enzymu laktazy w jelitach.

Przyczyny nietolerancji laktozy

Istnieją dwa główne rodzaje nietolerancji laktozy, które mają różne przyczyny. Poniżej przedstawiamy je bardziej szczegółowo.

Pierwotna nietolerancja laktozy

Pierwotna nietolerancja laktozy występuje najczęściej i jest spowodowana spadkiem produkcji laktazy wraz z wiekiem, przez co laktoza słabo się wchłania.

Ta forma nietolerancji laktozy może być częściowo spowodowana przez geny, ponieważ występuje częściej w niektórych populacjach niż w innych. W badaniach populacyjnych oszacowano, że nietolerancja laktozy dotyka 5–17% Europejczyków, około 44% Amerykanów i 60–80% Afrykanów i Azjatów.

Wtórna nietolerancja laktozy

Wtórna nietolerancja laktozy jest rzadka i jest spowodowana czynnikami chorobowymi, takimi jak np. celiakia, zespół Leśniowskiego-Crohna, mukowiscydoza, martwicze zapalenie jelita, skaza białkowa czy pasożyty. Wynika ona z faktu, że zapalenie ściany jelita może prowadzić do przejściowego spadku produkcji laktazy.

Nietolerancja laktozy jest zjawiskiem bardzo powszechnym i wiąże się najczęściej ze zmniejszonym wytwarzaniem przez organizm określonego enzymu. Najczęściej problem ten pojawia się wraz z wiekiem, i rzadko występuje u najmłodszych. Wtórna nietolerancja laktozy jest spowodowana zapaleniem jelit, będącym następstwem infekcji lub choroby.

Jakie są objawy nietolerancji laktozy?

W przypadku braku odpowiednich działań, takich jak ograniczenia dietetyczne, nietolerancja laktozy może powodować poważne problemy trawienne. Najczęściej występujące objawy to:

• wzdęcia,
• skurcze brzucha,
• gazy,
• biegunka.

Niektóre osoby odczuwają również pilną potrzebę pójścia do toalety, nudności, wymiotów, bólu w dolnej części brzucha i czasami zaparć.

Biegunka występuje z powodu niestrawionej laktozy w jelicie cienkim, co powoduje, że woda przedostaje się do przewodu pokarmowego. Gdy dotrze do okrężnicy, laktoza jest fermentowana przez bakterie w jelitach, tworząc krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe i gazy. W efekcie tego bardzo często pojawiają się uciążliwe wzdęcia i ból.

Nasilenie objawów może się różnić w zależności od tego, ile laktozy można tolerować i ile się jej spożyło.

Diagnoza nietolerancji laktozy

Lekarze mogą zastosować kilka alternatywnych sposobów badania pod kątem występowania problemu z trawieniem laktozy:

Analiza pH stolca – w przypadku kwaśnego odczynu pH stolca zakłada się nietolerancję pokarmową, która może wynikać z obecności niestrawionej laktozy.

Unikanie produktów mlecznych o wysokiej zawartości składników odżywczych

Nabiał to termin używany do opisania głównie mleka lub produktów wytworzonych z mleka. Produkty mleczne są przede wszystkim bardzo pożywnymi i ważnymi źródłami białka, wapnia i witamin, takimi jak witamina A, B12 i D. Ta kombinacja składników odżywczych jest wprost idealna dla utrzymania zdrowej kondycji kości.

Włączenie produktów nabiałowych do diety wiązać się może z wyższą gęstością mineralną kości, co może pomóc zmniejszyć ryzyko złamań kości w miarę zaawansowania wieku. Produkty mleczne często wiązane są również ze zmniejszaniem ryzyka cukrzycy typu 2 oraz otyłości.

Jednak osoby z nietolerancją laktozy mogą potrzebować ograniczyć lub usunąć produkty mleczne z diety, potencjalnie tracąc niektóre składniki odżywcze.

Produkty mleczne zawierające laktozę

Następujące produkty mleczne zawierają laktozę:

• krowie mleko (wszystkie rodzaje),
• kozie mleko,
• sery (w tym sery twarde i miękkie),
• lody,
• śmietana,
• masło.

Pokarmy, które czasami zawierają laktozę

Żywność, która ma jakąś formę nabiałową jako składnik, może również zawierać laktozę, a w szczególności:

• potrawy przygotowywane z dodatkiem mleka,
• ciasta i ciasteczka,
• czekolada i wyroby cukiernicze, takie jak gotowane słodycze i cukierki,
• chleby i wypieki,
• płatki śniadaniowe,
• natychmiastowe zupy i sosy,
• przetworzone mięso,
• gotowe posiłki,
• sosy,
• chipsy ziemniaczane, orzechy i aromatyzowane tortille,
• desery.

Nazwy produktów mlecznych na etykietach

Osoby cierpiące na nietolerancję laktozy powinny przede wszystkim czytać etykiety i eliminować pokarmy, które zawierają poniższe składniki:

• mleko
• substancje stałe mleka,
• mleko w proszku,
• serwatka,
• białko serwatkowe,
• kazeina mleczna,
• twaróg,
• cukier mleczny,
• maślanka,
• ser,
• suche mleko w proszku,
• kwaśna śmietana,
• koncentrat białka serwatkowego,
• produkty uboczne mleka.

Nie wszystkie składniki wytwarzane z mleka zawierają laktozę. Dlatego bezpiecznie można spożywać kwas mlekowy, albuminę mleka, mleczan lub kazeinę.

Nietolerancja laktozy a spożywanie produktów nabiałowych

Wszystkie produkty mleczne zawierają laktozę, ale to nie znaczy, że są całkowicie niedostępne dla osób z nietolerancją laktozy. Jednak większość osób z nietolerancją laktozy może tolerować niewielkie ilości tego składnika w diecie. Na przykład wiele osób może tolerować niewielką ilość mleka w kawie czy herbacie, ale nie tyle, ile spożywa się wraz z miską płatków.

Uważa się, że osoby z nietolerancją laktozy zazwyczaj mogą tolerować do 18 gramów laktozy rozłożone w ciągu dnia.

W rzeczywistości badania wykazały, że wiele osób z nietolerancją laktozy może tolerować do 12 gramów laktozy jednego dnia, co stanowi w przybliżeniu ilość w 1 szklanki mleka (230 ml).

Niektóre rodzaje produktów mlecznych mają naturalnie niską zawartość laktozy, gdy są spożywane w zwykłych porcjach. Na przykład masło zawiera tylko 0,1 grama laktozy na 20-gramową porcję.

Niektóre rodzaje sera zawierają mniej niż 1 gram laktozy na porcję, np. cheddar, szwajcar, czy mozzarella.

Co ciekawe, jogurt powoduje zwykle mniej objawów u osób z nietolerancją laktozy niż inne rodzaje produktów mlecznych.

Dobre niemleczne źródła wapnia

Produkty mleczne są doskonałym źródłem wapnia, ale jedzenie nabiału nie jest niezbędne. Nadal można zapewnić sobie bardzo zdrową dietę bez produktów mlecznych. Należy jednak włączyć w nią inne produkty bogate w wapń. Zalecane spożycie wapnia wynosi 1000 mg na dzień.

Niektóre dobre nienabiałowe źródła wapnia obejmują:

• Żywność wzbogacona w wapń: Istnieje wiele produktów wzbogaconych w wapń, w tym soki, pieczywo i produkty mlecznopodobne, takie jak mleko migdałowe, sojowe lub owsiane. Przed ich użyciem jednak wstrząsnąć kartonem, ponieważ wapń może osadzać się na dnie.

• Ryby: Konserwy rybne z ośćmi, takie jak sardynki, zawierają wysoką zawartość wapnia.

• Pokarmy roślinne o wysokiej zawartości wapnia: Wiele pokarmów roślinnych zawiera rozsądne ilości wapnia. Jednak wapń ten jest często słabo wchłaniany ze względu na obecność składników odżywczych, takich jak fitynian i szczawiany.

Oto lista produktów bezlaktozowych o wysokiej zawartości wapnia łatwo dostępne:

• wzbogacone mleko roślinne: 300 mg wapnia w porcji 240 ml,
• wzbogacony sok owocowy lub warzywny: 300 mg wapnia w porcji 240 ml,
• wzmocnione tofu: 200 mg wapnia w 1/2 szklanki porcji,
• gotowana kapusta galicyjska: 200 mg wapnia w 1/2 szklanki porcji,
• suszone figi: 100 mg wapnia na pięć fig,
• jarmuż : 100 mg wapnia w 1/2 szklanki porcji,
• brokuły : 100 mg wapnia w 1/2 szklanki porcji,
• soja : 100 mg wapnia w 1/2 szklanki porcji,
• gotowane bok choy lub gorczyca: 75 mg wapnia w 1/2 szklanki porcji,
• masło migdałowe: 75 mg wapnia w 2 łyżkach stołowych.

Jeśli usunie się nabiał z diety, należy go zastąpić odpowiednimi alternatywnymi źródłami wapnia.

Leczenie nietolerancji laktozy

Jeśli nie chcesz rezygnować z nabiału, istnieje kilka naturalnych metod leczenia, które mogą pomóc.

Suplementy enzymatyczne

Na rynku dostępne są suplementy z enzymami, które pomagają trawić laktozę. Stanowią one najczęściej tabletki, które się połyka lub krople, które dodaje się do żywności i napojów.

Wydaje się jednak, że skuteczność tych produktów różni się w zależności od konkretnej osoby. Niemniej jednak, suplementy enzymatyczne laktazy mogą być bardzo skuteczne dla niektórych osób.

W jednym badaniu zbadano działanie trzech różnych rodzajów suplementów laktazy u osób nietolerujących laktozy, które przyjmowały 20 lub 50 gramów laktozy. W porównaniu z grupą placebo, wszystkie trzy suplementy laktazy poprawiły ogólne objawy, gdy przyjmowano je z 20 gramami laktozy. Jednak nie były skuteczne przy wyższej dawce, wynoszącej 50 gramów laktozy.

Ekspozycja na laktozę

Jeśli nie tolerujesz laktozy, regularne włączanie laktozy do diety może pomóc w dostosowaniu organizmu do jej lepszego tolerowania. Dotychczasowe badania na ten temat są względnie nieliczne, ale wstępne wyniki wykazały pewne pozytywne symptomy.

W jednym małym badaniu u 9 osób nietolerujących laktozy zaobserwowano trzykrotny wzrost produkcji laktazy po 16 dniach od rozpoczęcia obserwacji.

Potrzebne są jednak bardziej rygorystyczne próby, zanim można będzie sformułować konkretne zalecenia. Wile jednak na to wskazuje, że może być możliwe „wytrenowanie” jelit w celu tolerowania laktozy.

Probiotyki i prebiotyki

Probiotyki to mikroorganizmy, które po spożyciu zapewniają wiele korzyści zdrowotnych. Prebiotyki to z kolei rodzaje błonnika, które działają jako pokarm dla tych bakterii. Karmią pożyteczne bakterie, które już się posiada w jelitach, aby mogły się prawidłowo rozwijać.

Wykazano, że zarówno probiotyki, jak i prebiotyki, zmniejszają objawy nietolerancji laktozy, chociaż jak dotąd większość badań nie była dostatecznie reprezentatywna. Niektóre rodzaje probiotyków i prebiotyków mogą być również bardziej skuteczne niż inne dla osób z problemem trawienia laktozy.

Uważa się, że jednym z najbardziej korzystnych probiotyków jest Bifidobacteria, często znajdowana w probiotycznych jogurtach i suplementach diety.

Podsumowanie

Usunięcie nabiału z diety, które jest podstawowym sposobem leczenia nietolerancji laktozy, może oznaczać utratę ważnych składników odżywczych. Jednak nie zawsze konieczne jest całkowite unikanie nabiału w takim przypadku. Większość osób z nietolerancją laktozy może bowiem tolerować niewielkie ilości produktów mlecznych.

Jeśli musisz całkowicie usunąć nabiał, również bez niego można zapewnić sobie zdrową i zbilansowaną dietę. Pamiętaj tylko, aby podać inne źródła wapnia, aby uzyskać wszystko, czego potrzebujesz.