Potówki u niemowlaka mogą pojawić się nagle i wyglądać niepokojąco, ale zwykle nie powinny stanowić powodu do większych zmartwień. Niemowlęta mają delikatną skórę i są bardziej narażone na wystąpienie potówek niż dorośli. Najczęstszą przyczyną ich występowania jest przegrzanie organizmu, spowodowane zbyt ciepłym ubraniem. Poniżej wskazujemy jak powstają potówki u dziecka, jakie wyróżnia się ich typy, a także jak im zapobiegać i leczyć.
Potówki u niemowlaka (łac miliaria) to rodzaj dermatozy, który wynika z dużej wilgotności i temperatury otoczenia. Często przyjmuje wygląd wysypki, krostek i zaczerwienienia, które mogą być swędzące, uciążliwe i kłujące. Taki stan często niepokoi rodziców, gdy wystąpi w pierwszych dniach życia noworodka. W przypadku małych dzieci, zmiany tego rodzaju najczęściej występują na twarzy, karku, w pachach i pachwinach, czemu często towarzyszy uciążliwe uczucie pieczenia.
W poniższym tekście omówiono bardziej szczegółowo czym są potówki u niemowlaka i małego dziecka, a także metody ich leczenia i zapobiegania.
Z jakiego powodu występują potówki u niemowlaka?
Potówki u niemowlaka pojawiają się, gdy pot zostaje uwięziony pod skórą z powodu przegrzania i braku dobrej wentylacji. Ponieważ dzieci mają mniejsze gruczoły potowe i są mniej zdolne do samoczynnej regulowania temperatury swojego organizmu, są także bardziej podatne na wystąpienie potówek niż dorośli.
Ciasne ubrania, pieluszki i koce mogą również powodować związane z tym zmiany skórne. W większości przypadków z biegiem czasu wysypka sama znika, bez zastosowania leczenia. U niemowląt potówki występują najczęściej z kilku powodów:
- Małe dzieci mają niewielką kontrolę nad swoim otoczeniem i nie mogą zdejmować zbyt ciepłej odzieży ani oddalać się od źródeł ciepła.
- Organizmy niemowląt są mniej skuteczne w regulacji temperatury.
- Niemowlęta mają zwykle więcej fałd skóry, co może miejscowo zatrzymać ciepło i pot.
Rodzaje potówek
Potówki występują, gdy skóra zatrzymuje pot, podrażniając zewnętrzną warstwę skóry i powodując wysypkę. Lekarze dzielą potówki na trzy typy w zależności od jej nasilenia:
- Potówki zwykłe (Miliaria crystallina) – jest najmniej ciężką postacią potówek, które nie noszą znamion stanów zapalnych. Powstają, gdy gruczoły potowe w naskórku są zablokowane i przyjmują postać małych, przezroczystych lub białych pęcherzyków.
- Potówki czerwone (Miliaria rubra) – jest najczęstszym rodzajem potówek. Ten rodzaj zmian skórnych występuje, gdy gruczoły potowe w pobliżu powierzchni skóry lub naskórka, a także drugiej warstwy skóry lub skóry właściwej są zablokowane. Powoduje krostki i przebarwienia, a także wyraźne zaczerwienienie i swędzenie.
- Potówki głębokie (Miliaria profunda) – jest najcięższym typem potówek, ale występuje dość rzadko. Kiedy pot w skórze właściwej przedostaje się do skóry właściwej, może powodować intensywne zaczerwienienie i pieczenie. Niemowlęta z potówkami głębokimi mogą również równolegle wykazywać oznaki wyczerpania cieplnego. Czasami wysypka może zostać zainfekowana, co wymaga innych sposobów leczenia.
W przypadku wysypek, które powodują zaczerwienienie, potówki u niemowlaka mogą być łatwiejsze do zobaczenia na jasnej skórze, a trudniejsze do zobaczenia na ciemnej skórze, chociaż proces powodujący zaczerwienienie jest taki sam.
Czasami potówki mogą wiązać się z rozwojem stanów zapalnych i obrzęków, powodując dermatozę, określaną jako miliaria pustulosa. Ten rodzaj wysypki cieplnej występuje częściej u niemowląt. Niemowlęta z miliaria pustulosa mogą być mniej zdolne do pocenia się, co zwiększa ryzyko chorób związanych z upałem.
Objawy i diagnoza potówek u dzieci
W przypadku większości dzieci jedynym objawem potówek jest wysypka na niektórych częściach ciała. Dotyka ona głównie obszarów, które narażone były na działanie ciepła. Pieluszki, ciepłe ubrania, słaba wentylacja i przebywanie w pobliżu źródeł ciepła, takich jak grzejniki, mogą zwiększyć ryzyko tego rodzaju dolegliwości. Opiekuni powinni dość łatwo zauważyć potówki u niemowlaka lub nieco starszego dziecka, najczęściej odkrywając zakryte części ciała.
Potówki częściej pojawiają się również w fałdach skóry, takich jak szyja lub pachwina. Objawy obejmują najczęściej:
- wysypkę i krostki, które mogą wydawać się czerwone,
- małe pęcherze wielkości szpilki na dużej powierzchni skóry,
- gorącą skórę.
Różne rodzaje potówek mogą wiązać się z nieco innymi objawami:
- Miliaria crystallina może czasem wyglądać podobnie do maleńkich kropel potu uwięzionych pod skórą. Pęcherze nie wyglądają na czerwone ani zaognione.
- Miliaria rubra często swędzi, więc dzieci mogą uporczywie drapać się po skórze. Mogą mieć małe czerwone guzki lub pęcherze na czerwonych i podrażnionych płatkach skóry.
- Miliaria profunda zwykle powoduje głębokie pęcherze, które mogą wyglądać jak pryszcze. Zazwyczaj jednak są w kolorze skóry.
- Miliaria pustulosa powoduje podrażnione krosty, które wyglądają jak bolesne pęcherze. Mogą się łuszczyć lub otworzyć i krwawić.
W większości przypadków potówki usuwa się dość szybko i nie powodują zbyt dużego dyskomfortu, więc nie muszą wymagać wizyty u lekarza.
Oznaki tego rodzaju wysypki są oczywiste, szczególnie w czasie upałów. Jeśli opiekun dziecka nie ma pewności co do źródeł powstałych zmian skórnych, lekarz zwykle może zdiagnozować potówki na podstawie ich wyglądu.
Zabiegi i środki domowe na potówki
Potówki u dzieci zwykle znikają samoistnie w ciągu kilku dni bez leczenia. Rodzicie lub inni opiekunowie dzieci mogą złagodzić dyskomfort dziecka i przyspieszyć gojenie za pomocą następujących metod:
- przeniesienie dziecka do chłodniejszego i bardziej przewiewnego miejsca przy pierwszych objawach wysypki,
- utrzymywanie skóry niemowlaka chłodnej i suchej,
- zastosowanie zimnych kompresów na dotkniętym potówkami obszarze skóry,
- oczyszczenie skóry z wszelkich oliwek i potu, najlepiej zimną wodą, a następnie delikatne jej osuszenie,
- regularne czyszczenie fałd skóry, aby uwięziony pot i sebum nie pogorszyły jej stanu skóry,
- pozwolenie dziecku na chodzenie nago, aby skóra była lepiej przewietrzona,
- używanie klimatyzacji lub wentylatorów, aby utrzymać chłód w pomieszczeniu, gdzie przebywa dziecko,
- dbanie o dobre nawodnienie dziecka – może to obejmować opiekę nad dziećmi karmionymi piersią na żądanie i zapewnienie, że starsze dzieci mają stały dostęp do wody.
W przypadku wystąpienia potówek generalnie nie poleca się stosować kremów na wysypki, chyba że lekarz zaleci konkretny preparat. Potówki nie są reakcją alergiczną i nie są związane z suchością skóry. Używanie kremów leczniczych przy tego rodzaju dolegliwościach może okazać się nieskuteczne.
W niektórych przypadkach potówek zaleca się miejscowe stosowanie zasypki zawierającej 5-10% kwasu borowego oraz papki z mentolem. W przypadku ciężkich potówek lub wysypek, które same nie ustępują, lekarz może przepisać krem steroidowy, aby przyspieszyć gojenie.
W rzadkich przypadkach wysypki potówek mogą zostać zainfekowane, zwłaszcza jeśli dziecko je podrapie. Infekcja skórna może powodować gorączkę i inne objawy choroby.
Jeśli dziecko ma gorączkę lub wydaje się chore, zawsze należy udać się z nim do lekarza. Mogą mu zostać przepisane antybiotyki, aby usunąć infekcje bakteryjne.
Potówki u niemowlaka a czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka wystąpienia potówek u niemowląt obejmują:
- noszenie ubrań, które są zbyt ciepłe na dany sezon,
- życie w bardzo ciepłym klimacie,
- siedzenie w pobliżu źródeł ciepła, takich jak grzejniki lub lampy cieplne,
- pieluszki, szczególnie gdy jest ciepło lub dziecko się poci.
Zapobieganie potówkom u małych dzieci
Aby zmniejszyć ryzyko wysypki u niemowląt, spróbuj wykonać następujące czynności:
- Ubieraj dzieci w odpowiednie sezonowo ubrania. Nie ma potrzeby, aby niemowlęta zawsze były w pieluszce lub przykryte kocem, szczególnie w ciepłe dni.
- Wybierz luźne i oddychające ubrania, takie jak bawełniane spodnie lub sukienki.
- Trzymaj dzieci z dala od bezpośredniego działania słońca.
- W czasie upałów używaj klimatyzacji i wentylatorów, aby zapewnić dzieciom chłód.
- Unikaj pozostawiania dzieci bezpośrednio przy grzejnikach lub innych źródeł ciepła.
- Monitoruj dzieci pod kątem oznak nadmiernego pocenia się. Jeśli dziecko wygląda na zarumienione lub się poci, przenieś je w chłodniejsze miejsce.
Podsumowanie
Potówki u niemowlaka lub starszego dziecka zwykle nie są niebezpieczne. Mogą jednak świadczyć o dużym ryzyku przegrzania dziecka, które z kolei może okazać się bardzo niebezpieczne. Przegrzanie dziecka może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, dlatego ważne jest, by nie ignorować sygnałów ostrzegawczych i przenieść dziecko w chłodniejsze miejsce. Zapewnienie dziecku większego przewiewu i komfortu termicznego może pozwolić dość szybko usunąć wysypkę.
Jeśli potówki nie znikną same w ciągu kilku dni, a także dziecko wydaje się odczuwać jakieś inne dolegliwości, zawsze należy skontaktować się z lekarzem pediatrą.
Źródła:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27192509
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30725861
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24889747
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31197923
