Rumianek stanowi naturalne panaceum na wiele typowych dolegliwości zdrowotnych. W ziołolecznictwie stosuje się go m.in. przy problemach z alergią, trawieniem, nadmiernym stresem, a także przy rozmaitych stanach zapalnych. W niniejszym artykule wskazujemy na najważniejsze właściwości i zastosowania rumianku, także w okresie ciąży i opieki nad małym dzieckiem.
W rzeczywistości słowo rumianek odnosi się do wielu roślin podobnych do stokrotek, które są członkami rodziny Asteraceae. Istnieje wiele gatunków rumianku, jednakże te najczęściej stasowane to rumianek niemiecki (Marticaria recutita) oraz rumianek rzymski (Chamaemelum nobile). Ze względu na właściwości uspokajające oraz przeciwzapalne te dwie odmiany szeroko stosowane są już od starożytności. Warto jednak pamiętać, że każda z odmian oferuje również swoje indywidualne korzyści.
Właściwości lecznicze rośliny pochodzą z kwiatów podobnych do stokrotek. Zawierają one olejki lotne, w tym bisabolol, flawonoidy (szczególnie związek o nazwie apigenina) oraz inne substancje terapeutyczne.
Historia stosowania rumianku
Rumianek znany jest od dawna i był wykorzystywany w Starożytnej Grecji, Egipcie oraz Rzymie. W średniowieczu popularność rumianku wzrosła, ponieważ ludzie sięgali po niego w celu pomocy na różne dolegliwości. Wykorzystywali rumianek między innymi do leczenia astmy, kolki, gorączki, a także różnych stanów zapalnych, nudności, dolegliwości związanych z nerwami, jak również chorób dziecięcych, chorób skóry oraz chorób nowotworowych. Rumianek jako popularny środek może być w Europie porównywany do chińskiego toniku z żeń-szenia.
Pochodzenie i występowanie rumianku
Rumianek występuje w wielu krajach na terenie całej Europy. Jest uprawiany m.in. w Niemczech, Egipcie, Francji, Hiszpanii, Włoszech, Maroko i części Europy Wschodniej. Różne gatunki rumianku wymagają innych warunków uprawy, tak na przykład odmiana rzymskiego rumianku jest wieloletnia, czyli będzie rosła dłużej niż dwa lata. Ta odmiana rumianku jest niskopienna i ma małe kwiatki. Wytwarzana z niej herbata ma najczęściej lekko gorzki smak. Natomiast niemiecki rumianek jest rośliną jednoroczną, która ma słodszy smak. Ta odmiana ma większe kwiaty, a cała roślina może osiągnąć wysokość do ok. jednego metra.
Rumianek – Korzyści dla zdrowia
Od wieków rumianek jest stosowany w postaci herbaty jako łagodny oraz relaksujący środek nasenny. Ponadto, wykorzystuje się go do leczenia gorączki, przeziębienia, dolegliwości żołądkowych, a także jako środek przeciwzapalny, oraz przy wielu innych dolegliwościach zdrowotnych. Rumianek może być stosowany zewnętrznie, jak i wewnętrznie. W ciągu ostatnich dwóch dekad przeprowadzono dużą ilość badań, które potwierdziły tradycyjnie wykorzystywane właściwości terapeutyczne rumianku. Co więcej, ustalono również mechanizmy farmakologiczne dla aktywności terapeutycznej tej popularnej rożliny, w tym aktywności przeciwdepresyjnej, przeciwskurczowej, jak również przeciwgorączkowej, przeciwbakteryjnej, przeciwgrzybiczej oraz antyalergicznej.
Poprzednie badania, jak i te niedawno przeprowadzone potwierdziły, że rumianek ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, rozluźniające mięśnie, a także przeciwskurczowe, antyalergiczne oraz uspokajające. Prawdopodobnie dlatego rumianek zyskuje w ostatnich latach na popularności, a co więcej w farmakoterapii oficjalnie wykorzystywany jest w co najmniej 26 krajach.
Rumianek znajduje zatem bardzo szerokie zastosowanie, m.in:
- w formie herbaty może być wykorzystany do leczenia lumbago, problemów reumatologicznych oraz wysypki,
- jako maść łagodząca stosowany na hemoroidy oraz rany,
- w formie inhalacji parowej może być wykorzystywany do leczenia przeziębienia oraz infekcji górnych dróg oddechowych,
- u dzieci pomaga łagodniej przejść ząbkowanie, kolkę, a także ogólnie uspokaja,
- łagodzić objawy astmy, podobnie jak leki antyhistaminowe,
- w formie herbaty do posiłku pomaga w trawieniu.
- w czasie ciąży pomaga złagodzić poranne mdłości.
- przyspiesza gojenie ran, wrzodów oraz oparzeń na skórze,
- wspomaga leczenie nieżytu żołądka oraz wrzodzącego zapalenia jelita grubego,
- zmniejszyć stan zapalny oraz ułatwia ruch jelit – w ten sposób bezpośrednio działa jako środek przeczyszczający,
- w przypadku problemów skórnych oraz stanów zapalnych można rumianek wykorzystać do mycia skóry, oraz jako kompres na rany,
- wspiera osiąganie rozluźnienia oraz łagodzić stres.
Przeprowadzone na zwierzętach badania pokazują, że rumianek działa na te same części mózgu oraz układ nerwowy co leki przeciwlękowe. Oczywiście nigdy nie należy zaprzestawać przyjmowania leków na receptę bez konsultacji tego z lekarzem.
- Kontroluje bezsenność – rumianek łagodnie uspokaja oraz rozluźnia mięśnie, dzięki czemu może pomóc pacjentom z bezsennością w łatwiejszym zasypianiu.
- Leczy schorzenia uchyłkowe, problemy jelita drażliwego oraz różne dolegliwości żołądkowo-jelitowe – właściwości przeciwzapalne oraz przeciwskurczowe rumianku rozluźniają mięśnie gładkie, które otaczają żołądek oraz jelito. Dlatego właśnie rumianek może pomóc w łagodzeniu nudności, zgagi oraz wzdęć, które są spowodowane stresem. Może być również użyteczny w leczeniu zaburzeń uchyłkowych oraz stanów zapalnych jelit, takich jak choroba Crohna.
- Uspokaja wysypkę skórną, w tym egzemę, niewielkie poparzenia oraz oparzenia słoneczne – rumianek używany jako balsam lub jako olejek do kąpieli może złagodzić swędzenie egzemy oraz innych wysypek, a także zmniejszyć stan zapalny skóry. Przyczynia się do przyspieszenia procesu gojenia się ran oraz pomaga w uniknięciu infekcji bakteryjnych.
- Leczy zapalenie oka oraz infekcje – schłodzoną herbatę rumiankową można stosować w kompresach, w celu złagodzenia zmęczenia i podrażnienia oczu. Co więcej, taki rumiankowy kompres może nawet pomóc przy zapaleniu spojówek.
- Leczy jamę ustną oraz zapobiega chorobom dziąseł – rumianek stosowany jako płyn do płukania może łagodzić stany zapalne jamy ustnej oraz utrzymać zdrowe dziąsła.
- Zmniejsza skurcze menstruacyjne – rumianek może rozluźnić mięśnie gładkie macicy, co przyczyni się do złagodzenia dyskomfortu związanego ze skurczami menstruacyjnymi.
Herbata rumiankowa
Herbata rumiankowa to nic innego jak napar ze świeżych lub suszonych kwiatów rumianku. Można ją stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Stanowi ona najprostszą i najłatwiejszą formę skorzystania z właściwości tej wspaniałej rośliny zielnej. Na jedną szklankę gorącej wody najczęściej zaleca się zastosować ok. 2-4 łyżeczek suszu. W przypadku świeżych kwiatów rośliny trzeba odpowiednio zwiększyć ta ilość. Herbatę rumiankową przygotowuje się poprzez zaparzenie jej w lekko przestudzonej, wcześniej zagotowanej wodzie.
Rumianek w ciąży
Rumianek jest dość często polecaną rośliną leczniczą dla ciężarnych kobiet. Wykonane z niego preparaty pielęgnacyjne mogą także zastępować liczne produkty drogeryjne, które zawierają bardzo wątpliwe, chemiczne składniki. Najczęściej zaleca się jego stosowanie przy takich dolegliwościach jak:
- Mdłości – podobnie jak herbata imbirowa, tak i herbata rumiankowa może pomóc w łagodzeniu nudności, najczęściej występujących we wczesnym etapie ciąży.
- Hemoroidy – rumianek zawiera łagodzące stany zapalne substancje czynne, które mogą się okazać bardzo pomocne w leczeniu ciążowych hemoroidów. Można go wykorzystać m.in. do okładów oraz nasiadówek.
- Zapalenie pęcherza moczowego – właściwości antyseptyczne i antybakteryjne rumianku mogą skutecznie wspomóc leczenie tej dość często występującej dolegliwości.
- Bolesność sutków – w przypadku tej dolegliwości często poleca się stosować krem na bazie rumianku, który łagodzi dolegliwości związane ze zmianami hormonalnymi.
- Ból głowy – roślina ta może być jedną z niewielu alternatyw dla niezalecanych w okresie ciąży środków przeciwbólowych.
- Infekcja pochwy – rumianek pozwala skuteczniej chronić narządy płciowe przed infekcjami, stosowany także jako płyn do higieny miejsc intymnych.
- Bolesność kończyn – w okresie ciąży często zaleca się stosowanie masażu nóg z zastosowaniem olejku rumiankowego.
- Trądzik – rumianek sprawdza się doskonale jako łagodny środek oczyszczający i antybakteryjny w przypadku różnego rodzaju infekcji skóry oraz trądziku.
Zawarty w tej roślinie wapń i magnez mogą także wspomagać łagodzić problemy z bezsennością w ciąży oraz łagodzić stany zapalne stawów. Przed skorzystaniem z właściwości tej rośliny warto jednak zawsze skonsultować się z lekarzem.
Rumianek dla niemowlaka
Dość często poleca się stosować herbatę rumiankową u niemowląt i małych dzieci, jednak warto to robić z zachowaniem ostrożności. Według dostępnych szacunków ok. 2% populacji w naszym kraju może bowiem być uczulona na zawarte w niej związki. Nie ma również medycznych wskazań i ograniczeń, dotyczących wieku granicznego dzieci, które mogą przyjmować napar z rumianku. Z tego powodu zawsze warto kierować się rozsądkiem, a także wskazaniami farmaceutów i lekarzy.
Większość dostępnych na rynku herbatek rumiankowych zalecana jest dla dzieci od ukończenia pierwszego miesiąca życia. Przyjmuje się generalnie, że noworodki powinny spożywać jedynie mleko matki lub alternatywny dla niego pokarm. Zawsze jednak zaleca się tego rodzaju produkty wprowadzać do diety dziecka powoli i ostrożnie.
Ile rumianku może pić niemowlę? Wszystko zależy do wieku i potrzeb. Na początkowym etapie nie należy jednak przekraczać dawki 25–50 ml delikatnego naparu z 1–2 łyżeczek. Podawanie dziecku rumianku w ciągu dnia nie powinno być znaczące objętościowo względem pozostałych elementów diety. Przed rozpoczęciem podawania dziecku herbatki rumiankowej zawsze warto skonsultować się z pediatrą.
Kiedy zaleca się stosowanie rumianku u małego dziecka? Oto najczęściej występujące sytuacje:
Przeziębienie – w celu skuteczniejszego zwalczania infekcji górnych dróg oddechowych i ułatwienia oddychania – inhalacje parowe na bazie naparu z rumianku.
Odparzenia i otarcia – Napar z rumianku to wspaniały środek antyseptyczny i antybakteryjny, o bardzo przyjemnym zapachu, który sprawdza się doskonale do tonizowania skóry niemowlaka.
Kolka – Znajduje szerokie zastosowanie w różnego rodzaju problemach trawiennych, łagodząc podrażnienia i ułatwiając trawienie.
Biegunka – rumianek ma naturalne właściwości ściągające, które pomagają przy tego rodzaju problemach z wypróżnianiem.
Olejek z rumianku
Olejek rumiankowy jest olejkiem eterycznym, który pozyskiwany jest z kwiatów tej rośliny. W celu uzyskania olejku eterycznego większość producentów stosuje destylację parową. Para wodna musi być na tyle gorąca, by przenikać roślinę, nie powodując jej spalenia. Pozwala ona na ekstrakcję olejków eterycznych z rośliny, których ilość uzależniona jest od odmiany rośliny. Świeże kwiaty rumianku rzymskiego dostarczają ok. 1,7% olejku eterycznego, podczas gdy kwiaty z rumianku niemieckiego dają tylko ok. 0,2-0,4% olejku eterycznego.
Olejek rumiankowy na relaks i rozluźnienie
Olejek rumiankowy służy do wielu celów leczniczych, jednakże najlepiej udokumentowanym zostawaniem jest relaksacja. Tego rodzaju olejek eteryczny działa uspokajająco, więc może być wykorzystywany do wywołania snu, łagodzenia nerwów, a także do poprawy ogólnego poczucia spokoju. Olejek rumiankowy jest idealny dla ludzi zestresowanych oraz z problemami lękowymi.
Poza uspokojeniem umysłowym rumianek może również wpływać na rozluźnienie mięśni oraz napięte stawy. Może również złagodzić skurcze miesiączkowe oraz bóle pleców, a także zrelaksować układ trawienny. Co więcej, olejek rumiankowy ma zdolność łagodzenia zaburzeń żołądkowych oraz niestrawności.
Miejscowe zastosowanie olejku rumiankowego pomoże w złagodzeniu podrażnienia oraz zaczerwienienia. Dlatego właśnie rumianek jest powszechnie wykorzystywanym składnikiem środków do pielęgnacji skóry. Eliminuje swędzenie skóry, dlatego jest korzystny dla pacjentów z alergiami skórnymi. Czasami rumianek stosuje się także na różnego rodzaju wysypki. Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne może likwidować obrzęki związane z podrażnieniem skóry.
Wreszcie, olejek rumiankowy ma właściwości antybakteryjne. Dzięki temu może pomóc w oczyszczeniu ran oraz w uchronieniu ich przed infekcjami. Olejek rumiankowy jest stosowany jako całkowicie bezpieczny i naturalny środek na ropnie zębowe, zapalenie spojówek oraz inne infekcje.
Spożywanie olejku z rumianku
Istnieje wiele możliwości spożywania i nakładania miejscowo olejku z rumianku, wiele jednak zależy od powodu jego zastosowania. Tak na przykład miejscowo można stosować olejek eteryczny z rumianku w przypadku problemów ze skórą.
Natomiast doustnie można stosować olejek rumiankowy przy dolegliwościach takich jak roztrój żołądka lub przy innych problemach żołądkowo-jelitowych. Chcąc stosować go wewnętrznie, należy go najpierw rozcieńczyć w wodzie, gdyż już niewielka jego ilość ma silne działanie. Jedna do dwóch kropli olejku rumiankowego rozpuszczona w szklance wody wystarczy, by zastosować go jako płukanka do jamy ustnej lub płyn na problemy żołądkowe. Jeśli ma być wykorzystywany w kąpieli jako środek aromaterapeutyczny i zwiotczający mięśnie, to 10 kropli olejku eterycznego na wannę wody w zupełności wystarczy.
Olejek eteryczny z rumianku może być wdychany w firmie aromaterapii. Można go również wykorzystać do inhalacji dróg oddechowych. Ta metoda dobrze sprawdza się przy łagodzeniu bólu głowy oraz przy nerwach. W przypadku kiedy olejek rumiankowy wykorzystywany jest do masażu mięśni lub stawów, można go wymieszać również z innymi olejkami eterycznymi, takimi jak olejek migdałowy, olejek sezamowy czy też oliwa z oliwek. W przypadku wykorzystania go na złagodzenie wysypki oraz podrażnienie skóry powinien być wymieszany z balsamami i kremami na tę dolegliwość.
Inne zastosowania olejku rumiankowego
Poza leczniczym zastosowaniem rumianku w Europie i Stanach Zjednoczonych jest szeroko wykorzystywany jako orzeźwiająca herbata, a także jako dodatek do kosmetyków i innych preparatów zastosowanych zewnętrznie. Herbata rumiankowa jest obecnie jednym z najpopularniejszych naparów ziołowych na świecie.
Ostrzeżenie względem rumianku
Olejek eteryczny z rumianku jest ogólnie uznawany za bezpieczny i może być stosowany przez ludzi w każdym wieku. Jednakże odradza się stosowanie go przez kobiety w ciąży, a także przez pacjentów z silną alergią na takie rośliny jak ambrozja. Pacjenci ci powinni najpierw przeprowadzić test na niewielkim obszarze skóry, by sprawdzić ewentualną reakcję alergiczną na związki zawarte w tej roślinie. Czasami może ona spowodować reakcję alergiczną, dlatego zawsze warto się upewnić, robiąc taki test.
Pacjenci, którzy cierpią na alergie wywołane roślinami z rodziny Compositae (duża grupa, w tym takie kwiaty jak stokrotki, ambrozja, astry i chryzantemy) powinni zachować ostrożność przy rozpoczęciu stosowania rumianku. Chociaż zdarzały się doniesienia o pojedynczych przypadkach, gdzie wystąpiła wysypka skórna czy też zwężenie oskrzeli, to jednak dla większości osób jest w pełni bezpieczny.
Źródła:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31369988
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31243622
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31143217
