Estrogen – Znaczenie, terapie, nadmiar i niedobór

Estrogeny to grupa żeńskich hormonów płciowych, które promują rozwój i utrzymanie kobiecych cech w ludzkim organizmie. Odgrywają one istotną rolę we wzroście i rozwoju drugorzędnych cech płciowych kobiet, takich jak piersi, włosy łonowe, a także w regulacji cyklu miesiączkowego i układu rozrodczego. Podczas cyklu miesiączkowego estrogen wytwarza środowisko odpowiednie do zapłodnienia, implantacji i odżywiania wczesnego zarodka. W tym artykule przybliżamy czym jest estrogen i jaką rolę odgrywa w ludzkim organizmie.

Brak równowagi hormonów może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych i niepożądanych zmian fizycznych. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest estrogen, jak działa w organizmie, jego zakres zastosowań medycznych oraz skutki braku równowagi estrogenu.

Czym jest estrogen?

Hormony to przekaźniki chemiczne, które nakazują określonym tkankom zachowywać się w określony sposób. Organizm produkuje je w różnych organach i często ze zmienną częstotliwością. Ich poziom decyduje o aktywności organizmu w różnych zakresach.

W okresie dojrzewania jajniki zaczynają uwalniać hormony estrogenu zgodnie z każdym miesięcznym cyklem miesiączkowym. Poziom estrogenu rośnie nagle w połowie cyklu, co powoduje uwolnienie jajeczka. Po owulacji poziom ten następnie szybko spada.

Estrogeny zwykle przemieszczają się w krwioobiegu w płynach, wchodzą w interakcje z komórkami w różnych tkankach w ciele i dostarczają komunikaty lub instrukcje. Obok progesteronu decydują o najważniejszych kobiecych funkcjach i cechach.

Pokrewne hormony w rodzinie estrogenów obejmują:

• Estron (E1) – Jest to słaba forma estrogenu i jedyny typ występujący u kobiet po menopauzie. Małe ilości tego rodzaju estronu są obecne w większości tkanek organizmu, głównie w tłuszczu i mięśniach. Organizm może przekształcać estron w estriol i estradiol.

• Estradiol (E2) – Jest to najsilniejszy rodzaj estrogenu i jest wytwarzany przez jajniki. Uważa się, że przyczynia się do szeregu problemów ginekologicznych, takich jak endometrioza, mięśniaki macicy i kobiece nowotwory, szczególnie rak endometrium.

• Estriol (E3) – Jest to najsłabszy z estrogenów i jest produktem odpadowym powstającym po zastosowaniu przez organizm estradiolu. Ciąża jest jedynym czasem, w którym wytwarzane są znaczne ilości estriolu. Estriolu nie można przekształcić w estradiol lub estron.

Znacznie niższe poziomy estrogenu występują również u mężczyzn, a u kobiet ma kluczowe znaczenie dla funkcji rozrodczych i cyklu miesiączkowego.

Jak działa estrogen?

U kobiet estrogen wpływa na następujące obszary organizmu:

• Jajniki – Estrogen pomaga stymulować wzrost pęcherzyka jajowego.
• Pochwa – Stymuluje również wzrost pochwy do jej dojrzałego rozmiaru, pogrubienie ściany i wzrost kwasowości, który zmniejsza podatność na infekcje bakteryjne. Pomaga również utrzymać właściwą wilgotność i gładkość.
• Jajowody – Jest odpowiedzialny za wzrost grubej, mięśniowej ściany jajowodów i skurcze transportujące komórki jajowe i plemniki.
• Macica: Estrogen wzmacnia i utrzymuje błonę śluzową wyściełającą macicę. Zwiększa rozmiar endometrium, a także poprawia przepływ krwi, zawartość białka i aktywność enzymów. Stymuluje również mięśnie macicy do rozwoju i kurczenia się. Skurcze pomagają podczas porodu noworodka i łożyska, a także pomagają ściance macicy w pozbyciu się martwej tkanki podczas menstruacji.
• Szyjka macicy – Uważa się, że reguluje przepływ i grubość wydzieliny śluzowej macicy. Zwiększa to ruch plemników do komórki jajowej i umożliwia zapłodnienie.
• Gruczoły sutkowe – Tworzy unikalne związki z innymi hormonami w piersiach, które są odpowiedzialne za ich wzrost w okresie dojrzewania, pigmentację sutków i ostatecznie zatrzymanie przepływu mleka, gdy niemowlę przestaje być karmione piersią.

Estrogen jest odpowiedzialny za różnice między ciałami mężczyzn i kobiet, a w szczególności:

• powoduje, że kości są mniejsze i krótsze, miednica szersza, a ramiona węższe,
• zwiększa magazynowanie tłuszczu wokół bioder i ud, co oznacza, że ​​ciało jest okrąglejsze,
• pomaga spowolnić wzrost kobiet w okresie dojrzewania i zwiększa wrażliwość na insulinę. która wpływa na ilość tkanki tłuszczowej i smukłość mięśni,
• wpływa na to, że włosy na ciele stają się delikatniejsze i mniej wyraźne, a włosy na głowie kobiety są bardziej trwałe,
• sprawia, że ​​struny głosowe są krótsze, co daje kobietom wyższy głos niż mężczyznom,
• hamuje aktywność gruczołów w skórze, które wytwarzają substancje oleiste, a także zmniejsza prawdopodobieństwo trądziku u kobiet.

Inne obszary, na które wpływa estrogen, obejmują:

• Mózg – Może pomóc utrzymać prawidłową temperaturę ciała, regulować część mózgu związaną z rozwojem seksualnym i wzmocnić działanie niektórych chemikaliów w mózgu.
• Skóra – Estrogeny poprawiają grubość i jakość skóry, a także zawartość kolagenu, który zapobiega procesowi starzenia się.
• Kości – Pomaga zachować wytrzymałość i gęstość kości.
• Wątroba i serce – Reguluje produkcję cholesterolu w wątrobie, pomagając chronić serce i tętnice.

Estrogen a dieta

Niektóre pokarmy zawierają fitoestrogeny, które mogą wpływać na poziom estrogenu w organizmie. Obejmują one m.in.:

• warzywa krzyżowe,
• soję i niektóre pokarmy zawierające białko sojowe w najbardziej skoncentrowanej formie,
• jagody,
• nasiona i ziarna, np. siemię lniane,
• orzechy,
• niektóre owoce,
• wino.

Niektórzy naukowcy uważają fitoestrogeny za substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Wydaje się, że czasami pełnią podwójną funkcję, mogą zwiększać lub zmniejszać aktywność estrogenu.

Często błędnym przekonaniem jest, że fitoestrogeny mogą negatywnie wpływać na zdrowie. Niektóre badania potwierdzają, że żywność zawierająca fitoestrogeny może obniżyć ryzyko rozwoju raka. Ponadto mogą pomóc zmniejszyć efekt uderzenia gorąca i poprawić złagodzić inne objawy menopauzy, a także zapewnić inne korzyści zdrowotne. Prawdopodobnie jednak fitoestrogeny są bardziej korzystne dla dojrzałych kobiet, które mają obniżoną własną produkcję hormonów.

Działanie fitoestrogenów pochodzących z soi może zależeć od jej rodzaju. Izolat białka sojowego będzie miał inny wpływ niż nieprzetworzone produkty sojowe.

Zastosowania estrogenów

Syntetyczny estrogen, bio-identyczny estrogen i estrogeny pochodzące od ciężarnych klaczy są szeroko wykorzystywane do różnych celów medycznych. Najczęstszym ich zastosowaniem są pigułki antykoncepcyjne i hormonalna terapia zastępcza (HRT) oraz biochemiczna hormonalna terapia zastępcza (BHRT) w okresie menopauzy.

Pigułki antykoncepcyjne

Pigułki antykoncepcyjne są najczęściej stosowaną metodą kontroli urodzeń w wielu rozwiniętych krajach na świecie. Zawierają one zarówno estrogen, jak i progesteron.

Większość kobiet przyjmuje względnie małe dawki hormonów, które zawierają 20 do 50 μg estrogenu, który wysyła informacje zwrotną do mózgu. W ten sposób wpływa na wiele funkcji, w tym:

• powstrzymanie przysadki mózgowej przed wydzielaniem hormonu folikulotropowego (FSH),
• zatrzymanie produkcji hormonu luteinizującego (LH),
• zapobieganie owulacji,
• podtrzymanie wyściółki macicy, aby zapobiec krwawieniu, które może czasami powodować plamienie między miesiączkami.

Niektórzy lekarze mogą przepisać środki antykoncepcyjne do alternatywnych zastosowań, w tym:

• regulacji cyklu menstruacyjnego,
• łagodzenia silnych skurczów i silnego krwawienia,
• zmniejszenia ryzyka rozwoju raka jajnika i rozwoju torbieli jajnika,
• ochrony przed ciążą pozamaciczną,
• zmniejszenia objawów okołomenopauzalnych,
• pomocy w zmniejszaniu nasilenia trądziku związanego z hormonami.

Przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych niesie za sobą szereg zagrożeń, takich jak:

• atak serca,
• udar,
• zakrzepy,
• zatory płucne,
• nudności i wymioty,
• bóle głowy,
• nieregularne krwawienie,
• zmiany masy ciała,
• tkliwość i obrzęk piersi.

Długotrwałe stosowanie pigułek antykoncepcyjnych może prawdopodobnie prowadzić do wyższego ryzyka rozwoju raka piersi.

Hormonalna terapia zastępcza

Hormonalna terapia zastępcza (HRT) ma na celu złagodzenie niektórych objawów menopauzy poprzez przywrócenie normalnego poziomu hormonów żeńskich. Leczenie może być prowadzone wyłącznie jako zastosowanie estrogenu lub jako połączenie estrogenu i progestyny.

W przypadku niektórych kobiet hormon progestagen stosuje się wraz z estrogenem, aby zapobiec przerostowi wyściółki macicy, co może prowadzić do raka endometrium. HTZ jest dostępna w postaci tabletek, aerozolu do nosa, plastra, żelu do skóry, zastrzyków, kremu dopochwowego lub pierścienia. HTZ może złagodzić objawy menopauzy, takie jak:

• uderzenia gorąca,
• suchość pochwy,
• bolesny stosunek,
• wahania nastroju,
• zaburzenia snu,
• niepokój,
• zmniejszone pożądanie seksualne.

Niektóre źródła zalecają stosowanie HTZ w najniższych dawkach przez najkrótszy czas potrzebny do osiągnięcia celów leczenia. Pomaga to uniknąć niektórych nieprzyjemnych skutków ubocznych, takich jak:

• wzdęcia,
• bolesność piersi,
• bóle głowy,
• wahania nastroju,
• nudności,
• retencja wody.

Kobiety, które stosują lub rozważają stosowanie terapii hormonalnej po menopauzie, powinny omówić z lekarzem możliwe korzyści i zagrożenia dla zdrowia.

Terapia hormonalna jest również stosowana w celu pomocy osobom transpłciowym, które chcą zmienić płeć. Często przepisuje się estrogen, aby pomóc kobietom transpłciowym, które chcą rozwinąć drugorzędne cechy płciowe kobiet. Ze względu na ryzyko związane z tego rodzaju terapią niezwykle ważne jest, aby przebieg terapii hormonalnej był nadzorowany przez lekarza.

Estrogenowa terapia zastępcza (ERT)

Estrogenowa terapia zastępcza (ERT) stosowana jest w celu zwiększenia poziomu estrogenu u kobiet po menopauzie i usunięciu macicy. Wynika to z faktu, że ERT jest kojarzony z rakiem macicy, ale nie miałby tego efektu u kobiet usuniętą macicą.

ERT może również leczyć szereg innych stanów, takich jak opóźnione dojrzewanie płciowe, objawowy zanik pochwy i zanik piersi. Tego rodzaju leczenie może mieć dodatkowe korzyści, w tym:

• zapobieganie objawom podczas menopauzy,
• zapobieganie osteoporozie,
• zapobieganie rakowi okrężnicy,
• zmniejszenie wczesnej utraty kości i osteoporozy u kobiet, u których usunięto jajniki w wieku od 20 do 40 lat.

Estrogenowa terapia zastępcza może odwrócić skutki niskiego poziomu estrogenu i może również:

• kontrolować występowanie i nasilenie uderzeń gorąca,
• poprawić problemy z nastrojem i snem, które występują z powodu zmian hormonalnych,
• utrzymać wyściółkę i smarowanie pochwy,
• utrzymać poziom kolagenu w skórze,
• zapobiegać osteoporozie po menopauzie,
• zmniejszyć ryzyko problemów dentystycznych, w tym utraty zębów i chorób dziąseł.

ERT należy unikać, jeśli kobieta:

• jest w ciąży,
• ma niewyjaśnione krwawienie z pochwy,
• ma chorobę wątroby lub przewlekle upośledzoną czynność wątroby,
• ma silną rodzinną historię raka piersi, jajnika lub endometrium,
• jest palaczką,
• ma historię zakrzepów krwi,
• miała udar.

Wykazano, że miejscowe stosowanie estriolu w przypadku zaniku pochwy jest skuteczne przy najmniejszych skutkach ubocznych w porównaniu do skojarzonego leczenia estrogenem.

Właściwe poziomy estrogenu – Nadmiar i niedobór

Normalny poziom estrogenu może się znacznie różnić w zależności od wieku, ciąży czy etapu cyklu. Różnice można zazwyczaj zaobserwować między poziomami estrogenów u dwóch kobiet w tym samym dniu ich cyklu, lub u tej samej kobiety w różnych dniach. Jednak gdy poziomy spadają lub rosną zbyt szybko, funkcje organizmu mogą stać się nieregularne.

Pewne warunki, wybory stylu życia i procesy mogą zmniejszyć ilość estrogenu w organizmie. Obejmują one m.in.:

• niewydolność jajników,
• niedoczynność przysadki mózgowej,
• niepowodzenie ciąży,
• menopauza i okołomenopauza,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• jadłowstręt psychiczny,
• forsowne ćwiczenia lub treningi,
• niektóre leki, takie jak klomifen,
• poród,
• karmienie piersią.

Inne czynniki mogą prowadzić do wzrostu poziomu estrogenu, takie jak:

• pokwitanie,
• nadwaga i otyłość,
• wysokie ciśnienie krwi,
• cukrzyca,
• zdrowa ciąża,
• guzy jajników lub nadnerczy,
• szereg leków, w tym sterydy, ampicylina, leki zawierające estrogeny, fenotiazyny i tetracykliny.

Suplementy jako element terapii estrogenowej

Naturalne alternatywy i suplementy, takie jak pluskwica groniasta, są często reklamowane jako środki lecznicze do łagodzenia objawów menopauzy. Wyniki badań nad ich skutecznością są jednak dość niespójne. Równocześnie jednak, skutki uboczne przyjmowania pluskwicy są rzadko zgłaszane i nie są poważne.

W przypadku suplementów zawierających fitoestrogeny większość poważnych instytucji zaleca ostrożność. Estrogen kojarzy się często z wieloma nowotworami i zagrożeniami dla zdrowia, dlatego konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem przed przyjęciem jakichkolwiek suplementów. Ponadto, wiele produktów tego rodzaju nie jest odpowiednio nadzorowanych, ani testowanych medycznie.

Skutki uboczne działania estrogenu

Skutki niezrównoważonego poziomu estrogenu mogą obejmować takie dolegliwości jak:

• miesiączka, która występuje rzadziej lub się zatrzymuje,
• lekkie lub ciężkie krwawienie podczas menstruacji,
• uderzenia gorąca, nocne poty lub jedno i drugie,
• nienowotworowe grudki w piersi i macicy,
• wahania nastroju i problemy ze snem,
• przyrost masy ciała, głównie w biodrach, udach i talii,
• niskie pożądanie seksualne, czyli libido,
• uczucie zmęczenia,
• wahania nastroju,
• uczucie depresji i lęku,
• suchość skóry.

Wysoki poziom estrogenu u mężczyzn może prowadzić do niepłodności, zaburzeń erekcji, raka prostaty i rozwoju większych piersi, zwanych również ginekomastią.

Ważne jest, aby przyjmować leki zawierające estrogen śledząc wszelkie objawy i upewnić się, że jego poziom jest zrównoważony. Jeśli wystąpi którykolwiek z powyższych objawów, zawsze należy skorzystać z konsultacji lekarskiej.

 

Źródła:

Berent-Spillson, A., Briceno, E., Pinsky, A., Simmen, A., Persad, C. C., Zubieta, J. K., & Smith, Y. R. (2015, September). Distinct cognitive effects of estrogen and progesterone in menopausal women. Psychoneuroendocrinology, 59, 25-36. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26010861

Black cohosh-fact sheet for health professionals. (2017, March 3). National Institute of Health, Office of Dietary Supplements. Retrieved from https://ods.od.nih.gov/factsheets/BlackCohosh-HealthProfessional/

Changes in the vagina and vulva. (n.d.). Retrieved from http://www.menopause.org/for-women/sexual-health-menopause-online/changes-at-midlife/changes-in-the-vagina-and-vulva

Colorectal cancer prevention. (2016, February 5). Retrieved from https://www.cancer.gov/types/colorectal/patient/colorectal-prevention-pdq#section/all

Contraceptive use in the United States. (2016, September). Retrieved from https://www.guttmacher.org/fact-sheet/contraceptive-use-united-states

Estrogen hormone therapy inhibits Alzheimer’s gene. (n.d.). Retrieved from http://www.alzheimersweekly.com/2013/02/estrogen-hormone-therapy-inhibits.html

Estrone. (n.d.). Retrieved from https://www.osha.gov/dts/chemicalsampling/data/CH_238925.html

Gallstones. (2013, November). Retrieved from https://www.niddk.nih.gov/health-information/health-topics/digestive-diseases/gallstones/Pages/facts.aspx

Gandy, S. (2003, July). Estrogen and neurodegeneration. Neurochemical Research. 28(7), 1003-1008. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12737524

Hess, R. A., Bunick, D., Lee, K. H., Bahr, J., Taylor, J. A., Korach, K. S., & Lubahn, D. B. (2001, June 10). Estrogens and health in males. Molecular and Cellular Endocrinology, 178(1-2), 51-5. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11403894

Hormone therapy. (2015, April). Retrieved from https://www.acog.org/Patients/FAQs/Hormone-Therapy

Malekinejad, H. & Rezabakhsh, A. (2015, June). Hormones in Dairy Foods and Their Impact on Public Health – A Narrative Review Article. Iranian Journal of Public Health. 44(6), 742-58. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26258087

Menopause. (2015, September 1). Retrieved from http://www.fda.gov/ForConsumers/ByAudience/ForWomen/WomensHealthTopics/ucm117978.htm

Menopause and heart disease. (2016, August 30). Retrieved from http://www.heart.org/HEARTORG/Conditions/More/MyHeartandStrokeNews/Menopause-and-Heart-Disease_UCM_448432_Article.jsp#.V-U8zpMrJTY

Menopause and hormones: Common questions. (2015, September 28) Retrieved from http://www.fda.gov/forconsumers/byaudience/forwomen/ucm118624.htm

Moegele, M., Buchholz, S., Seitz, S., Lattrich, C., & Ortmann, O. (2013). Vaginal Estrogen Therapy for Patients with Breast Cancer. Geburtshilfe Und Frauenheilkunde, 73(10), 1017–1022. Retrieved from https://www.thieme-connect.de/DOI/DOI?10.1055/s-0033-1350876

Patisaul, H. B., & Jefferson, W. (2010, March 27). The pros and cons of phytoestrogens. Frontiers in Neuroendocrinology. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3074428/

Types of treatment for breast cancer. (n.d.). Retrieved from http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/type/breast-cancer/treatment/which-treatment-for-breast-cancer

What is estrogen? (2014, November). Retrieved from https://www.hormone.org/hormones-and-health/hormones/estrogen

Ziaei, S., & Halaby, R. (2017). Dietary Isoflavones and Breast Cancer Risk. Medicines, 4(2), 18. Retrieved from http://www.mdpi.com/2305-6320/4/2/18