Podczas ciąży u niektórych kobiet występuje wysoki poziom cukru we krwi, który jest znany jako cukrzyca ciążowa. Jej dokładna przyczyna nie jest dotąd rozpoznana, chociaż znane są pewne czynniki ryzyka. Cukrzyca ciążowa występuje nawet u kilku procent kobiet, a rozwija się najczęściej między 24 a 28 tygodniem ciąży. W niniejszym artykule prezentujemy najważniejsze jej objawy, przyczyny i sposoby leczenia.
Jeśli zdarzy się cukrzyca w ciąży, nie oznacza to, że chorowało się na cukrzycę jeszcze przed jej rozpoczęciem, lub że będzie się na nią chorować później. Zwiększa ona jednak ryzyko rozwoju cukrzycy typu II w przyszłości. Po jej wykryciu należy podjąć leczenie, ponieważ może ona zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę u dziecka, a także prowadzić do powikłań podczas przebiegu ciąży i porodu.
Jakie są objawy cukrzycy ciążowej?
Cukrzyca ciążowa rzadko powoduje objawy. Jeśli wystąpią jakiekolwiek, prawdopodobnie będą łagodne i mogą obejmować:
- zmęczenie,
- rozmazany obraz,
- nadmierne pragnienie,
- nadmierna potrzeba oddawania moczu,
- chrapanie.
Co powoduje cukrzycę ciążową?
Dokładna przyczyna rozwoju cukrzycy ciążowej jest nieznana, ale prawdopodobnie odgrywają w tym pewną rolę hormony. Kiedy kobieta jest w ciąży, jej ciało wytwarza większe ilości niektórych hormonów, w tym:
- ludzki laktogen łożyskowy (hPL),
- hormony zwiększające oporność na insulinę.
Hormony te wpływają na łożysko i pomagają utrzymać ciążę. Z biegiem czasu ilość tych hormonów w organizmie istotnie wzrasta. Jednocześnie również mogą one uodparniać organizm na insulinę, hormon regulujący poziom cukru we krwi.
Insulina pomaga przenosić glukozę z krwi do komórek, gdzie jest wykorzystywana do wytwarzania energii. W czasie ciąży kobiecy organizm naturalnie staje się lekko odporny na insulinę, dzięki czemu w krwiobiegu jest dostępna większa ilość glukozy, która może zostać przekazana dziecku. Jeśli oporność na insulinę staje się zbyt silna, poziom glukozy we krwi może nieprawidłowo wzrosnąć, powodując cukrzycę ciążową.
Kto jest zagrożony cukrzycą ciążową?
Ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej jest większe, jeśli:
- ma się więcej niż 25 lat,
- ma się wysokie ciśnienie krwi,
- ma się historię cukrzycy w rodzinie,
- przed zajściem w ciążę miało się nadwagę,
- podczas ciąży waga ciała wzrosła nadmiernie,
- ciąża jest mnoga,
- wcześniej urodzone dziecko miało ponad 4,5 kg,
- miało się w przeszłości cukrzycę ciążową,
- miało się niewyjaśnione poronienie,
- stosowało się glikokortykoidy,
- posiadało się zespół policystycznych jajników (PCOS), rogowacenie ciemne lub inne stany związane z opornością na insulinę,
- ma się korzenie afrykańskie, indiańskie, azjatyckie, pacyficzne lub latynoskie.
Jak diagnozuje się cukrzycę ciążową?
Wiele poważnych instytucji zachęca lekarzy do rutynowego sprawdzania kobiet w ciąży pod kątem objawów cukrzycy ciążowej. Jeśli nie miało się wcześniej cukrzycy, a na początku ciąży miało się prawidłowy poziom cukru we krwi, lekarz prawdopodobnie zaleci kontrolę pod kątem cukrzycy ciążowej w czasie od 24 do 28 tygodnia.
Test glukozowy
Niektórzy lekarze mogą rozpocząć od testu glukozowego, do którego nie jest wymagane żadne przygotowanie.
Podczas testu należy wypić roztwór glukozy, a po godzinie wykonać badanie krwi. Jeśli poziom cukru we krwi będzie zbyt wysoki, lekarz może wykonać trzygodzinny doustny test tolerancji glukozy. Takie badanie jest dwuetapowe.
Niektórzy lekarze całkowicie pomijają test prowokacji glukozy i wykonują jedynie dwugodzinny test tolerancji glukozy. Jest to uważane za badanie jednoetapowe.
Test jednoetapowy
- Lekarz rozpocznie od badania poziomu cukru we krwi na czczo.
- Poprosi Cię o wypicie roztworu zawierającego prawdopodobnie 75g glukozy.
- Ponownie przebada poziom cukru we krwi po godzinie i dwóch godzinach.
Diagnoza cukrzycy ciążowej następuje, jeśli pojawi się którykolwiek z poniższych objawów:
- poziom cukru we krwi na czczo jest większy lub równy 92 mg / dL,
- jednogodzinny poziom cukru we krwi jest większy lub równy 180 mg / dL,
- dwugodzinny poziom cukru we krwi jest większy lub równy 153 mg / dL.
Test dwuetapowy
- W przypadku testu dwuetapowego nie trzeba być na czczo.
- Badający poprosi Cię o wypicie roztworu zawierającego prawdopodobnie 50g glukozy.
- Po godzinie nastąpi sprawdzenie poziomu cukru we krwi.
Jeśli w tym momencie poziom cukru we krwi jest większy lub równy 130 mg / dL lub 140 mg / dL, przeprowadza się drugi test kontrolny w innym dniu. Próg określa lekarz.
- Podczas drugiego testu lekarz rozpocznie od sprawdzenia poziomu cukru we krwi na czczo.
- Prawdopodobnie poprosi Cię o wypicie roztworu zawierającego prawdopodobnie 100g glukozy.
- Badanie poziomu cukru we krwi nastąpi jedną, dwie i trzy godziny później.
Diagnoza cukrzycy ciążowej następuje gdy wystąpią co najmniej dwie z następujących wartości:
- poziom cukru we krwi na czczo jest większy lub równy 95 mg / dL lub 105 mg / dL,
- jednogodzinny poziom cukru we krwi jest większy lub równy 180 mg / dL lub 190 mg / dL,
- dwugodzinny poziom cukru we krwi jest większy lub równy 155 mg / dL lub 165 mg / dL,
- trzygodzinny poziom cukru we krwi jest większy lub równy 140 mg / dL lub 145 mg / dL.
Czy cukrzyca w ciąży wiąże się z cukrzycą typu II?
Wiele instytucji zachęca lekarzy do badania przesiewowego kobiet pod kątem cukrzycy typu II na początku ciąży. Jeśli ma się zidentyfikowane czynniki ryzyka cukrzycy typu II, lekarz powinien zaproponować odpowiednie badania już na pierwszej wizycie. Takie czynniki ryzyka obejmują:
- nadwaga,
- siedzący tryb życia,
- wysokie ciśnienie krwi,
- niski poziom dobrego (HDL) cholesterolu we krwi,
- wysoki poziom trójglicerydów we krwi,
- rodzinna historia cukrzycy,
- przebyta wcześniej cukrzyca ciążowa, stan przedcukrzycowy lub oznaki insulinooporności,
- urodzenie dziecka powyżej 4,5 kg,
- pochodzenie z niektórych rejonów świata.
Jakie są formy cukrzycy ciążowej?
Cukrzyca ciążowa dzieli się na dwie klasy. Klasa A1 jest używana do opisania cukrzycy ciążowej, którą można kontrolować samą dietą. Kobiety z cukrzycą ciążową klasy A2 będą potrzebowały insuliny lub leków doustnych, aby właściwie kontrolować swój stan.
Jak leczy się cukrzycę ciążową?
Jeśli cukrzyca ciążowa zostanie zdiagnozowana, plan leczenia będzie zależeć od poziomu cukru we krwi w ciągu dnia. W większości przypadków lekarz zaleci zbadanie poziomu cukru przed posiłkami i po nich oraz kontrolowanie stanu zdrowia poprzez właściwe odżywianie i regularne ćwiczenia. Obecnie do właściwej kontroli choroby wykorzystywać można specjalne urządzenie do monitorowania poziomu glukozy.
W niektórych przypadkach niezbędne mogą okazać się zastrzyki z insuliny. Według niektórych źródeł tylko 10 do 20% kobiet z cukrzycą ciążową potrzebuje insuliny, aby właściwie kontrolować poziom cukru we krwi. Często zastrzyki z insuliny przyjmuje się do momentu porodu. Należy jednak zadbać o właściwe określenie czasu wstrzyknięć insuliny względem posiłków i ćwiczeń, aby uniknąć niskiego poziomu cukru we krwi.
Lekarz powinien również wskazać jak postępować, jeśli poziom cukru we krwi spadnie zbyt nisko lub będzie stale wyższy niż powinien.
Co powinnam jeść, jeśli mam cukrzycę ciążową?
Zbilansowana dieta jest kluczem do prawidłowego zarządzania cukrzycą ciążową. W szczególności kobiety z tego rodzaju problemem powinny zwracać szczególną uwagę na spożycie węglowodanów, białek i tłuszczów. Regularne jedzenie, najlepiej co dwie godziny, może również pomóc w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi. W tym względzie zawsze należy przestrzegać wskazówek lekarza.
Węglowodany
Właściwe korzystanie z pokarmów bogatych w węglowodany pomoże zapobiec skokom cukru we krwi. Lekarz powinien pomóc dokładnie określić, ile węglowodanów należy jeść każdego dnia. Może również zalecić wizytę u profesjonalnego dietetyka, który pomoże w bardziej szczegółowym planowaniu posiłków.
Zdrowe węglowodany obejmują:
- całe ziarna,
- brązowy ryż,
- fasola, groszek, soczewica i inne rośliny strączkowe,
- warzywa skrobiowe,
- owoce o niskiej zawartości cukru.
Białko
Kobiety w ciąży powinny codziennie spożywać od 2 do 3 porcji białka. Dobrym źródłem białka jest chude mięso, drób, ryby i tofu.
Tłuszcz
Zdrowe tłuszcze do włączenia do diety cukrzycowej podczas ciąży obejmują niesolone orzechy, nasiona, oliwę z oliwek i awokado. Warto uzyskać więcej wskazówek na temat tego, co jeść i czego unikać. W przypadku cukrzycy ciążowej jest to jedna z podstawowych zadań.
Jakie powikłania mogą wiązać się z cukrzycą ciążową?
Jeśli cukrzyca ciążowa jest niewłaściwie kontrolowana, poziom cukru we krwi może pozostać wyższy niż powinien przez całą ciążę. Taki stan może prowadzić do komplikacji i wpłynąć na zdrowie dziecka. Przez brak leczenia urodzone dziecko może mieć:
- wysoką masę urodzeniową,
- trudności w oddychaniu,
- niski poziom cukru we krwi,
- dystocję barkową, która powoduje, że ramiona utkną w kanale rodnym podczas porodu.
Dzieci, które rozwijały się w łonie matki z nieleczoną cukrzycą mogą być również bardziej narażone na rozwój cukrzycy w późniejszym wieku. Dlatego tak ważne jest podjęcie odpowiednich kroków w celu opanowania cukrzycy ciążowej zgodnie z zaleconym przez lekarza planem leczenia.
Jakie są perspektywy wyleczenia cukrzycy ciążowej?
Poziom cukru we krwi powinien powrócić do normy po porodzie. Warto jednak pamiętać, że rozwój cukrzycy ciążowej zwiększa ryzyko cukrzycy typu II w późniejszym życiu. Z tego powodu warto zapytać swojego lekarza, jak możesz zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego rodzaju choroby i związanych z nią powikłań.
Czy można zapobiec cukrzycy ciążowej?
Nie można całkowicie zapobiec cukrzycy ciążowej, jednak przyjęcie zdrowych nawyków może zmniejszyć szanse na rozwój choroby.
Jeśli jesteś w ciąży i masz jeden z czynników ryzyka cukrzycy ciążowej, staraj się jeść zdrowo i regularnie ćwiczyć. Nawet lekka aktywność, taka jak chodzenie, może być bardzo korzystna.
Jeśli planujesz zajść w ciążę w niedalekiej przyszłości i masz nadwagę, jedną z najlepszych rzeczy, jakie możesz zrobić, jest praca z lekarzem, aby schudnąć. Nawet utrata niewielu kilogramów może pomóc zmniejszyć ryzyko cukrzycy ciążowej.
Źródła:
American Diabetes Association. (2018). 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes-2018. care.diabetesjournals.org/content/41/Supplement_1/S13.long
American Diabetes Association. (2018). Standards of medical care in diabetes 2018.
care.diabetesjournals.org/content/diacare/suppl/2017/12/08/41.Supplement_1.DC1/DC_41_S1_Combined.pdf
Am I at risk for gestational diabetes? (2012). www1.nichd.nih.gov/publications/pubs/Documents/gestational_diabetes_2012.pdf
Caughey AB, et al. (2018). Gestational diabetes mellitus: Obstetrical issues and management. uptodate.com/contents/gestational-diabetes-mellitus-obstetrical-issues-and-management
Committee on Practice Bulletins—Obstetrics. (2018). ACOG practice bulletin no. 190: Gestational diabetes mellitus. DOI: doi.org/10.1097/AOG.0000000000002501
Desoye G, et al. (2007). The human placenta in gestational diabetes mellitus. DOI:
10.2337/dc07-s203
Eating right before and during pregnancy. (n.d.). ucsfhealth.org/education/eating_right_before_and_during_pregnancy/
Gestational diabetes. (2017). cdc.gov/diabetes/basics/gestational.html
Insulin basics. (2015). diabetes.org/living-with-diabetes/treatment-and-care/medication/insulin/insulin-basics.html
Mayo Clinic Staff. (2017). Gestational diabetes. mayoclinic.org/diseases-conditions/gestational-diabetes/diagnosis-treatment/drc-20355345
Overview of diabetes. (n.d.). mdiabetes.nhp.gov.in/display.php/Diagnosis
Pregnancy: Nutrition. (2018). my.clevelandclinic.org/health/articles/12593-pregnancy-nutrition
What is gestational diabetes? (2016). diabetes.org/diabetes-basics/gestational/what-is-gestational-diabetes.html
Women’s and Children’s Hospital Nutrition Department. (2014). Healthy eating for gestational diabetes. wch.sa.gov.au/services/az/other/nutrition/documents/gestational_diabetes_sept-2014.pdf
